Θετική Ψυχολογία
H Θετική Ψυχολογία είναι ο κλάδος της ψυχολογίας που - σε αντίθεση με την κλασσική προσέγγιση της ψυχολογίας /ψυχοθεραπείας η οποία επικεντρώνεται στα αίτια και τα συμπτώματα της ψυχικής ασθένειας (ψυχοπαθολογία) - εστιάζει στην ευημερία (well being), την ποιότητα ζωής και τις δυνατότητες του ατόμου (ταλέντα και κλίσεις). Μελετάει τις συνθήκες και τις διαδικασίες που βοηθάνε  ανθρώπους, ομάδες και οργανισμούς, να «ανθίζουν», να λειτουργούν με το βέλτιστο δυναμικό τους.
Διερωτάται: Πώς ,στο σύγχρονο δυτικό τρόπο ζωής, η πλειοψηφία των ανθρώπων, παρά τις αντιξοότητες και τις δυσκολίες, καταφέρνει να επιβιώνει με αξιοπρέπεια, διατηρώντας μια αίσθηση σκοπού;

“Η Ψυχολογία δεν είναι μόνο η μελέτη της αδυναμίας και της ζημιάς, είναι επίσης η μελέτη της δύναμης και της αρετής. Η θεραπεία δεν είναι μόνο η επιδιόρθωση αυτού που έχει χαλάσει, είναι και η ανάπτυξη του καλύτερου που έχουμε μέσα μας”
(M. Seligman, 1998)

Βασικές έννοιες και παράγοντες της Θετικής Ψυχολογίας που ερευνώνται σε Ελλάδα και εξωτερικό και που βρίσκουν εφαρμογή και στην ψυχοθεραπεία, είναι ενδεικτικά: η ψυχική ανθεκτικότητα, η ευημερία, η υποκειμενική ευτυχία, το νόημα ζωής, η ενσυνειδητότητα, η αυτοσυμπόνια, κ.α.

Ένας πιο θετικός/υγιής τρόπος σχετίζεσθαι με τον εαυτό μας: Το παράδειγμα της Αυτό-συμπόνιας (Self Compassion)
Συχνά στην καθημερινότητα μας, φτιάχνουμε μια λίστα με αποφάσεις, στόχους ή επιθυμίες που ιδανικά θα επιθυμούσαμε να υλοποιήσουμε. Δεν είναι λίγες οι φορές ωστόσο που δεν καταφέρνουμε να ανταποκριθούμε στις –συχνά υψηλές- προσδοκίες που έχουμε θέσει. Και τότε κάποιες φορές βιώνουμε αισθήματα απογοήτευσης, άγχους, ματαίωσης ή και ενοχής μπροστά στην αδυναμία μας να προβούμε στις επιθυμητές αλλαγές με τον δικό μας τρόπο. Αρκετές φορές μάλιστα σε περίπτωση αποτυχίας ή πόνου μπορεί να γίνουμε αυστηρά επικριτικοί με τον εαυτό μας , ενεργοποιώντας έναν εσωτερικό κριτή που μας «μαλώνει» και που ελπίζουμε ότι θα μας επαναφέρει σε «τάξη» κι επομένως θα κινητοποιηθούμε περισσότερο και θα γίνουμε πιο αποτελεσματικοί.
Σε αυτό ακριβώς το σημείο, έρχεται η ψυχολόγος Kristin Neff, να εισάγει την έννοια της Αυτό-συμπόνιας έναντι της Αυτό-κριτικής. Σύμφωνα με την Neff, το πρόβλημα δεν είναι η ίδια η αποτυχία σε κάποιες μας προσπάθειες. Είναι η στάση μας, ο τρόπος δηλαδή με τον οποίο φερόμαστε και μιλάμε στον εαυτό μας μετά από κάθε αποτυχία. Έρευνες στο πεδιο της Θετικής ψυχολογίας, καταδεικνύουν ότι ο τρόπος αντιδρασής μας σε μια προσωπική αποτυχία (π.χ. με καλοσύνη ή αυστηρή αυτό-κριτική), είναι καθοριστικής σημασίας για το χτίσιμο της ψυχικής μας ανθεκτικότητας αλλά και της σχέσης μας με τον εαυτό μας.

Η έννοια της Αυτοσυμπόνιας

«Να είσαι ζεστός και να στέκεσαι με κατανόηση απέναντι στον εαυτό σου, όταν υποφέρει, αποτυγχάνει ή αισθανεται ανεπαρκής, αντί να του ασκείς κριτική ή να αγνοείς τον πόνο και τα αρνητικά του συναισθήματα»
(Neff, 2003)

Η Αυτοσυμπόνια κατά την Kristin Neff αποτελείται από 3 σημαντικά συστατικά: Την Καλοσύνη (Self-kindness), την κοινή Ανθρωπιά (Sense of common humanity) και την Ενσυνειδητότητα (Mindfulness). Είναι μια δεξιότητα που μπορεί να αναπτυχθεί σε ένα ασφαλές ψυχοθεραπευτικό πλαίσιο, καθώς το άτομο που βρίσκεται σε θεραπεία μπορεί να καλλιεργήσει -εφοσον το επιθυμεί- μια πιο συμπονετική στάση απέναντι στον εαυτό του. Μαθαίνει πώς να αναγνωρίζει και να έχει επίγνωση των στρεσσογόνων παραγόντων, να αποδέχεται το εύρος των συναισθημάτων και των σκέψεων του και να λειτουργεί ενεργητικά,  χωρίς να είναι επικριτικό με τον εαυτό του και να εγκλωβίζεται στο πρόβλημα. Η στάση της αυτοσυμπόνιας θα λέγαμε ότι μας βοηθάει να δώσουμε στον εαυτό μας την ίδια καλοσύνη, ανθρωπιά και φροντίδα που θα δίναμε σε ένα καλό μας φίλο.

Τα οφέλη της αυτοσυμπόνιας: ερευνητικά δεδομένα

• Πρόκειται για το «αντίδοτο» της αυτοκριτικής. Απευθύνεται στην ανθρώπινη ανάγκη για εσωτερική ασφάλεια, καθησυχασμό και αίσθηση καταφυγίου, ειδικότερα στις γυναίκες (Germer & Neff, 2013)
• Οδηγεί σε υψηλότερα επίπεδα ψυχικής ανθεκτικότητας και σταθερότητας ακόμη και σε περιπτώσεις αποτυχίας, αντιληπτής ανεπάρκειας ή αναξιότητας (Neff, 2011)
• Τα άτομα με υψηλά επίπεδα αυτοκριτικής και ντροπής, μαθαίνουν πώς να καθησυχάζουν τον εαυτό τους και να απαλύνουν τη δυσφορία τους, ενώ αυξάνεται και το κίνητρο για αυτοβελτίωση (Gilbert & Irons, 2005; Breines & Chen, 2012)
• Έχει παρατηρηθεί η ενίσχυση της ευεξίας (well being) σε φοιτητές, σε περιόδους έντονου στρες, σε συνδιασμό με τη στοχοθέτηση και την ρύθμιση συναισθήματος (Neely et al, 2009)
• Το άτομο έρχεται ενσυνειδητα σε επαφή με τις επίπονες σκέψεις και το αρνητικό του συναίσθημα αντι να υπερ ταυτίζεται με αυτό. Μελέτη που έγινε σε εργαστηριακό περιβάλλον έδειξε οτι: α) Η αυτοσυμπόνια εν εντιθέσει με την αυτοεκτίμηση, αποτελεί ρυθμιστικό παράγοντα κατά του άγχους όταν το Εγώ απειλείται. β) τα υψηλά επίπεδα αυτό συμπόνιας οδηγούν σε υψηλά επίπεδα ψυχικής ευεξίας ως μια εναλλακτική λύση στον πιο δυτικό εγωκεντρικό τρόπο σχετίζεσθαι με τον εαυτό μας και τα συναισθήματά μας (Neff et al, 2007)

Στην ψυχοθεραπεία, η  Θετική Ψυχολογία έρχεται , συγκριτικά με άλλες προσεγγίσεις, να επικεντρωθει στη βίωση της υποκειμενικής εμπειρίας και στις προσωπικές ερμηνείες που δίνει το άτομο σε σχέση με τα βιώματα και τα συναισθήματα του (Σταλίκας & Μυτσικίδου, 2011). Οι «θετικές» παρεμβάσεις και έννοιες που αξιοποιούνται από τον ειδικό ψυχικής υγείας - όπως αυτή της συμπονετικής και θετικότερης στάσης απέναντι στον εαυτό μας, που αναπτύχθηκε παραπάνω- προσφέρουν στο χώρο της ψυχικής υγείας έναν επιπλέον τρόπο να κατανοούμε και να «στεκόμαστε» απέναντι στον εαυτό μας, λαμβάνοντας υποψη όχι μόνο τις μειονεξίες ή τα δυσλειτουργικά μας κομμάτια αλλά και τις θετικές διαστάσεις της ανθρώπινης ύπαρξης, τις δυνατότητες και θετικά μας χαρακτηριστικά.

Βιβλιογραφία
Σταλίκας, Α., & Μυτσικίδου, Π., (2011). Εισαγωγή στη θετική Ψυχολογία. Αθήνα: Τόπος
Σταλίκας, Α., Μπούτρη, Α.. Δημητριάδου, Ε., Σεργιάννη, Χ., & Μερτίκα, Α. (2007). Η βίωση θετικού συναισθήματος στην ψυχοθεραπείας: Bασικές έννοιες, ορισμός, χρησιμότητα και φιλοσοφικό πλαίσιο. Στο Μαλικιώση – Λοϊζου, Μ. (Επ.Επιμ.), Συμβουλευτική ψυχολογία: Σύγχρονες προσεγγίσεις, σελ. 74-96.
Fitzpatrick, M.R. & Stalikas, A. (2008). Positive emotions as generators of therapeutic change. Journal of Psychotherapy Integration, 18(2), 137-154.
Seligman, M. E. P. (2002). Authentic Happiness. New York: Free Press.
Neff, Κ. (2003). The Development and Validation of a Scale to Measure Self-Compassion. Self and Identity, 2, 223–250.
Gilbert, P. (2005). Compassion: Conceptualizations, Research and use in Psychotherapy. Routledge.
Neff, K., Kirkpatrick, K. L., & Rude, S. S. (2007). Self compassion and adaptive psychological functioning. Journal of research in Personality, 41, 139-154.
Neely, M. E., Schallert, D. L., Mohammed, S. S., Roberts, R. M., & Chen, Y. J. (2009). Self- Kindness when facing stress: The role of self-compassion, goal regulation and support in college students’ well-being. Motivation and Emotion, 33, 8-97
Breines, G. J., & Chen, S. (2012). Self compassion increases self-improvement motivation. Personality and Social Psychology Bulletin, 38(9).
Germer, C., & Neff,  Κ. (2013). Self-Compassion in Clinical Practice. Journal of Clinical Psychology, 69(8), 1–12.

Πηγές στο διαδίκτυο
http://www.positiveemotions.gr/
https://www.youtube.com/watch?v=9FBxfd7DL3E
http://self-compassion.org
https://www.youtube.com/watch?v=11U0h0DPu7k