Πώς σχετίζομαι;
Η θεραπευτική σχέση ως πλαίσιο βιωματικής κατανόησης του εαυτού και του τρόπου διαπροσωπικής σύνδεσης.

Αγγελική Τσίκλη

"Όποτε συναντώνται δύο άνθρωποι, στην πραγματικότητα έξι άνθρωποι είναι παρόντες.
Υπάρχει ένας άνθρωπος όπως ο ίδιος βλέπει τον εαυτό του, ένας άνθρωπος όπως ο άλλος τον βλέπει και ένας άνθρωπος όπως είναι στην πραγματικότητα."
(William James)

     Τι κοινό μπορεί να έχει μία φοιτήτρια που εκδηλώνει ψυχοσωματικά συμπτώματα όταν φεύγει από το πατρικό της για σπουδές με μία μητέρα που δυσκολεύεται να κατανοήσει τον έφηβο γιο της;
     Ή ένας άντρας που απολύθηκε από την εργασία του λόγω εξάρσεων θυμού προς τους συναδέλφους του με μία γυναίκα που αδυνατεί να αποχωριστεί το αντικείμενο αγάπης της έπειτα από έναν χρόνο χωρισμού;
     Και οι τέσσερις, φέρνοντας τους άλλους ή το σύμπτωμα μέσα στο θεραπευτικό δωμάτιο, επικοινωνούν στον θεραπευτή στο «εδώ και τώρα» το πώς έμαθαν να σχετίζονται διαπροσωπικά και με τον εαυτό τους στο «εκεί και τότε», στην σχέση δηλαδή με τους γονείς τους...
     Όποιοι και αν είναι οι λόγοι που αναζητά κάποιος την βοήθεια του ψυχοθεραπευτή, πολλές φορές αναδύεται η αδυναμία να συνάψει ικανοποιητικές σχέσεις, να βιώσει τους άλλους σταθερά κοντά και τον εαυτό του ολοκληρωμένο και επαρκή.
     Σύμφωνα με την Ψυχανάλυση και συγκεκριμένα την Θεωρία των Αντικειμενότροπων Σχέσεων, αυτή η διαπροσωπική δυσκολία εντοπίζεται στην ποιότητα των πρώιμων σχέσεων του βρέφους με τα πρόσωπα φροντίδας του, η οποία καθορίζει σημαντικά την αντίληψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του και τον τρόπο που συνδέεται διαπροσωπικά ως ενήλικας.
     Η πρώτη βιωμένη εμπειρία του εαυτού και της σχέσης που συντελέστηκε στην πρωταρχική δυάδα, αποτυπώνεται και αναπαρίσταται εσωτερικά σαν ένας σχεσιακός «χάρτης» με όσα βιώσαμε και αισθανθήκαμε και παρόλο που δεν μπορούμε να τα θυμηθούμε ερχόμαστε ξανά σε επαφή μαζί τους μέσα από τις ενήλικες σχέσεις μας όπως στα παραδείγματα που αναφέρθηκαν παραπάνω.
    
     Η θεραπευτική σχέση αποτελεί το κατάλληλο πλαίσιο ώστε να παρατηρηθούν, να κατανοηθούν και να εσωτερικεύουν εκ νέου αυτές οι ψυχικές διεργασίες.
     Συγκεκριμένα, η Σχεσιακή ψυχανάλυση, δίνει μεγάλη έμφαση στην συσχέτιση θεραπευτή-θεραπευόμενου και αντιλαμβάνεται την θεραπευτική δυάδα ως συν-δημιούργημα δύο ξεχωριστών υποκειμένων τα οποία μετέχουν σε μία ισότιμη σχέση (με την έννοια της μη θέασης του θεραπευτή ως αυθεντία).
     Η ίδια η σχέση αλλά και ο «εαυτός» του θεραπευτή τίθενται στην διάθεση του θεραπευόμενου ώστε να αντιληφθεί στην πράξη τον τρόπο που φέρει τον εαυτό του στις σχέσεις.
     Έτσι, ο θεραπευόμενος προσκαλείται να εκφράζει φαντασιώσεις, σκέψεις και συναισθήματα προς τον θεραπευτή, κάτι που μπορεί να μην ήταν δυνατόν ή επιτρεπτό στην σχέση με τους γονείς του και ο θεραπευτής επιχειρώντας να συνδέσει τραυματικά παρελθοντικά βιώματα του θεραπευόμενου με συμπεριφορές που εκδηλώνονται στο παρόν, συχνά αυτό-αποκαλύπτει το βίωμα του για εκείνον και καθρεφτίζει πτυχές του εαυτού και του διαπροσωπικού ρεπερτορίου.
     Αυτό το κοινό διαπροσωπικό βίωμα που δημιουργείται, λειτουργεί σταδιακά ως μήτρα επανεκπαίδευσης του θεραπευόμενου στον τρόπο που εμπλέκεται στα σχεσιακά πλαίσια.
Μέσα από την θεραπευτική σχέση λοιπόν, επιτυγχάνεται ένα καινούργιο μοντέλο συσχέτισης που δίνει την ευκαιρία στο άτομο να συνδεθεί εκ νέου με τα εσωτερικά και εξωτερικά του αντικείμενα αλλά και με τον ίδιο του τον εαυτό.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Aron, L. and Lechich M., (2012). Relational psychoanalysis, in Textbook of Psychoanalysis, 2nd Edition. Washington, DC, American Psychiatric Publishing, pp 211-224.
2. Gabbard, G.O. (2006). Η Ψυχοδυναμική Ψυχιατρική στην Κλινική Πράξη. Βασική Ψυχιατρική Βιβλιοθήκη 1, Εκδόσεις ΒΗΤΑ medical arts, Αθήνα
3. Greenberg, J. & Mitchell, S.A. (1983). Object Relations in Psychoanalytic Theory. Cambridge, MA: Harvard University Press.
4. Seligman, S. (1999). Integrating Kleinian Theory and Intersubjective Infant Research: Observing Projective Identification. Psychoanalytic Dialogues, Vol 9, pp.129-159.
5. Stephen A. Mitchell and Aron, Lewis. (1999). Relational Psychoanalysis: The Emergence of a Tradition. Hillsdale, NJ: The Analytic Press.
6. Stephen A. Mitchell, (2000). Relationality: From Attachment to Intersubjectivity. Hillsdale, NJ: The Analytic Press.
7. Stern, S. (2002). The self as a Relational Structure: A Dialogue with Multiple-Self Theory. Psychoanalytic Dialogues, Vol 12.pp. 693-714.